Er was eens een wijze koning die zijn volk een belangrijke levensles wilde geven.
Hij liet een olifant op het volksplein plaatsen, en vroeg onder toezien van zijn volk, aan vijf blinden om te beschrijven wat een olifant is.
De blinden werden aan vijf verschillende kanten van de olifant opgesteld.
De eerste zei: Een olifant is een soort slang.
De ander zei: Het is een soort grote waaier.
De derde zei: welnee, het lijkt veel meer op een boom.
De vierde zei: Hoe kom je erbij, het is een soort gigantische ballon.
De vijfde beweerde: Volgens mij is een olifant is een soort slappe kwast.
De mensen op het plein hadden veel plezier bij deze vertoning, en ze schaterden het uit vanwege de grappige uitspraken van de blinden.
Maar de koning was het ernst en sprak:
Net zoals deze blinden een vertekend en fragmentarisch beeld van de olifant hebben,
zo hebben mensen die zich in de waaktoestand bevinden een vertekend en fragmentarisch beeld van de werkelijkheid.
De mensheid heeft veel niveaus van de werkelijkheid onderzocht en beschreven. Er is geen ge-brek aan informatie over de talloze aspecten van de werkelijkheid. Deze overvloed aan kennis komt tot uiting in de vele takken van kennis, die zich in de wetenschap hebben ontwikkeld. Elke tak van wetenschap heeft zijn eigen jargon ontwikkeld, met als resultaat dat de vertegenwoordigers uit de verschillende specialisaties elkaar niet meer kunnen verstaan.
Wat de academische kennis betreft, kunnen we rustig stellen, dat de universiteiten het 'uni' deel verloren hebben, en dat alleen de 'versiteit' is overgebleven. De universitaire gemeenschap is innerlijk verdeeld, en iets dergelijks geldt voor de vele religies die de wereld rijk is. Zelfs religies zijn het niet met elkaar eens over wat de essentie van de werkelijkheid is, over wat onder God moet worden verstaan, wat bewustzijn is, wat de ziel is, wat het leven als zodanig is. Daarom zijn religies al eeuwen lang met elkaar in onenigheid verwikkeld, precies zoals de blinden het oneens zijn over de ware aard van de olifant.
Het is duidelijk dat aan de menselijke kennis een allesomvattend perspectief ontbreekt. Het ontbreekt de mensheid aan een alomvattend referentiekader, waarin alle wetenschappen, kunsten, filosofieën en religies hun natuurlijke plaats kunnen innemen.
Is het denkbaar dat de mensheid tot een dergelijk holistisch perspectief kan komen? Absoluut!
Het goede nieuws van vandaag de dag is, dat de moderne natuurkunde zo diep in de materie is doorgedrongen, dat men heeft ingezien dat bewustzijn een fundamentele rol speelt in de structuur en dynamiek van het universum. Denk daarbij aan de uitspraak van de grondlegger van de kwantummechanica Max Planck. Reeds in 1929 schreef hij: "Materie is definitief niet opgebouwd uit materie. Ik beschouw het bewustzijn als fundamenteel. Ik beschouw materie als een derivaat van bewustzijn." Tegenwoordig spreekt men in de moderne Natuurkunde van het Nulpuntveld of van het Vacuümveld. Onderzoekers op dit gebied beschouwen dit abstracte veld als de essentie en bron van het manifeste universum. Daarmee is de natuurkunde op het niveau van het Zijn gekomen, het niveau van existentie als zodanig. Men benadrukt daarbij dat het nulpuntveld zelf-interactief is. Als oorzaak van het manifeste universum is het van nature creatief en intelligent. Dit is exact het inzicht dat ook in de Upanishaden (teksten uit de oeroude vedische traditie in India) wordt uitgedrukt. De Upanishaden benadrukken dat creativiteit en intelligentie ingebed zijn in de aard van het Zijn. Hun hoofdthema is: Het Zijn is zich bewust van zichzelf; Zijn is bewustzijn. Upanishaden betogen al duizenden jaren dat Bewustzijn de essentie is van alles en iedereen. Het Nulpuntveld is een veld van zelf-interactief Zijn, het universele veld van Bewustzijn. Zo kunnen we begrijpen, dat alle soorten energie en alle soorten materie de verschillende manifestaties zijn van het ene en alomtegenwoordige Nulpuntveld, dat een veld van zuiver Zijn, zuiver bewustzijn is.
Al wat bestaat – al wat naam en vorm heeft – kan begrepen worden, en dient begrepen te worden, als een manifestatie van het Zijn, het universele bewuste Zijn. Wij mensen zijn daarbij tamelijk opmerkelijke manifestaties van het bewuste Zijn, in die zin, dat we ons bewust kunnen worden van onze eigen essentie, ons eigen bewustzijn. En aangezien er maar één universeel bewustzijn bestaat, is de uiteindelijke bron van mijn gedachten identiek aan de bron van jouw gedachten. Diep in onszelf vinden we dus de eenheid, die de bron en essentie is van de oneindige veelvoud.
Zo kunnen we begrijpen dat bewustzijn de bron is van alle energie en daarmee ook van alle materie in het universum. Men zou kunnen stellen dat bewustzijn in drie "aggregatie toestanden" voorkomt: 1. Bewustzijn als zodanig: het abstracte, absolute, creatieve en intelligente Nulpuntveld. 2. Bewustzijn in beweging: alle soorten energie in het universum. 3. Bewustzijn dat een vorm heeft aangenomen: alle soorten materie in het universum.
Bewustzijn is dus in wezen alles, en alles is in wezen bewustzijn! In het licht van bewustzijn hebben we dus een totaaloverzicht van de werkelijkheid verworven! Kennis van de werkelijkheid is gestructureerd in bewustzijn. De werkelijkheid als geheel is ook gestructureerd in bewustzijn. Bewustzijn is dan ook het lang gezochte element, dat de gemeenschappelijke essentie van alle takken van wetenschap, van alle religies, van alle kunsten en van alle filosofieën is.
Dit op bewustzijn gebaseerde wereldbeeld – het Bewustzijn-paradigma van de werkelijkheid – voorziet in het lang-gezochte, allesomvattende referentiekader voor alle takken van menselijke kennis. De ontdekking van dit gemeenschappelijke paradigma voor alle takken van menselijke kennis kan gezien worden als een soort "tweede copernicaanse revolutie". Dank zij de eerste copernicaanse revolutie hebben we leren inzien dat de aarde om de Zon draait, en niet andersom. Daarmee hebben we een veel realistischer beeld van de werkelijkheid gekregen. Maar nog belangrijker en essentiëler voor het welzijn van de mensheid, is het psychologische/spirituele inzicht, dat bewustzijn niet het product van materie is, maar dat materie het product van bewustzijn is!
Het bewustzijn-paradigma maakt duidelijk dat bewustzijn niet alleen de essentie van ons mensen is, maar van alles en iedereen. Zoals in de buitenwereld alles om de Zon draait, zo draait in de binnenwereld alles om bewustzijn. Alles in het universum is ontstaan uit bewustzijn, en gaat uiteindelijk weer op in bewustzijn. Ons hele leven draait in wezen om de bewustwording van de alomvattende aard van ons eigen bewustzijn. Dit te realiseren kan een soort persoonlijke “copernicaanse revolutie” op het niveau van bewustzijn teweegbrengen.
Op persoonlijk vlak kunnen we ons van steeds meer abstracte niveaus van geestelijke activiteit bewust worden, door dagelijks enige tijd te besteden aan stilte oefeningen. Op deze wijze komen we steeds dichter bij het gebied van zuiver bewustzijn, dat als ons ware Zelf wordt ervaren. Door zo bewust te worden van de bron van onze gedachten, worden we doordrongen van de ervaring van onbegrensdheid, geluk, vrede en vrijheid – enkele natuurlijke eigenschappen van ons ware Zelf.
Bewustzijn is de oorsprong, het "tehuis" van alle wetten van de natuur, en wij mensen zijn de belichaming van alle wetten van de natuur. Deze ontdekking van de alomtegenwoordige essentie van het bestaan heeft het vermogen, om een verdere en cruciale stap in de bewustwording van de mensheid teweeg te brengen.
In het bewustzijn-paradigma krijgt alles wat de mens ooit begrepen heeft – en alles wat de mens nog begrijpen zal – zijn natuurlijke en passende plaats in een holistisch en overkoepelend werkelijkheids-perspectief. Zo leert de mensheid "de hele olifant" kennen. Dit betekent dat de mensheid een universeel niveau van bewustzijn leert kennen, dat menswaardig is, en waartoe de mens in feite ontworpen is. Dan wordt het inzicht dat tot uitdrukking komt in de laatste drie verzen van de Rig Veda (het oudste tekstboek ter wereld) tot een vanzelfsprekende, universeel herkende waarheid:
"Ga tezamen, spreek tezamen.
Weet dat uw geest functioneert vanuit een gemeenschappelijke bron.
Weet dat alle impulsen van creatieve intelligentie,
– op zowel geestelijk als materieel niveau –
werkzaam zijn in volmaakte harmonie.
Weet dat de oneindige verscheidenheid van het universum
ingebed is in een absolute en alomvattende eenheid."
(Rig Veda, 10e Mandala, sukta 191, Vers 2-4.)
© Drs. Frans Langenkamp, Cultureel antropoloog, Vedisch astroloog, Yoga en Vedanta expert.